“İş Sözleşmesinin Feshi” konulu yazımızda sözü geçen 4/C li’ler nedir? Kimleri kapsıyor? Bir okurumuz soruyor.”Zaman zaman gazetelerde okuyoruz. 4/C li ne demektir.” diyor.

 

Geçtiğimiz yıl 2010’un  en önemli işçi hareketlerinden biri olan TEKEL İşçilerinin direnişi olarak anımsandığında 4/C’ lileri hemen hatırlamamız mümkündür diye. düşünüyorum.Tekel İşçileri ve Ücretli Öğretmenler…Başkent Ankara’nın soğuk kış günlerinde başlayan yaklaşık iki ay süren özelleştirme mağdurları TEKEL İşçileri ve yakınlarının demokratik hak arayışları, Kızılay’da TÜRK-İŞ Konfederasyonu önünde sürdürüldü..Bu anlamlı eylem süreci sonucunda ve 2011 yılı içinde  tüm 4/C’lilere. emsal olacak kararlar alındı.

 

Gazeteniz ÖNDER’in bu sütunlarında Çalışma Hayatı’na ilişkin konuları  dillendirme fırsatının verildiği 2011 /Mart ayından sonraki günlerde  4/ C’liler ile ilgili sorunlar ve hukuki beklentiler ile birlikte  tüm işini kaybeden işçilerin durumları çok önemli bir inceleme ve irdelemeyi gerektirmektedir. Bu bakımdan bugüne değin Bireysel İş Yasalarının hak ve yetkileri öngören  hükümleri sunmaya çalışmaktayız.Ancak 4/C lileri soran Sayın okuruma, demokratik kurallar içinde hak arayan tüm işçiler adına teşekkür ediyorum.

 

Medyada 4/C’li olarak tanımlanan işçiler,657 Sayılı Devlet Memurları Yasası’nın 25.02.2011 Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanan Torba Yasa da denilen 6111 Sayılı Yasa ile değişik “İstihdam Şekilleri” başlıklı 4.maddesinin C  fıkrasının öngördüğü Geçici Personel ile ilgili hükmüne  göre “Bir yıldan az  süreli veya mevsimlik hizmet olduğuna Devlet Personel Dairesinin ve Maliye Bakanlığının görüşlerine dayanılarak Bakanlar Kurulunca karar verilen görevlerde ve belirtilen ücret ve adet sınırları içinde sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılmayan kimselerdir.”

 

Bu tanıma bakıldığında 4/C liler , “işçi veya memur arasında” Yasal Düzenlemesi de olmayan bir statü ile çalıştırılanlar olarak  karşımıza çıkmaktadır.

 

Oysa 657 Sayılı Yasa’nın  5620 sayılı Yasa ile değişik 4.maddesinin ‘D’ fıkrasında da işçi tanımı yapılmış,bu fıkraya göre çalışanlarla ilgili  “A B C fıkralarında belirtilenler dışında kalan ilgili mevzuatı gereğince tahsis edilen sürekli işçi karolarında belirsiz süreli iş sözleşmeleriyle çalıştırılan sürekli işçiler ile mevsimlik veya kampanya işlerinde ya da orman yangınıyla mücadele hizmetlerinde ilgili mevzuatına göre geçici iş pozisyonlarında altı aydan az olmak üzere belirli süreli iş sözleşmeleriyle çalıştırılan geçici işçilerdir.” hükmü  öngörülmüştür.

 

Konumuz 4/C’liler .. 4/C kadrosu, belirli dönemlerde işe alınan geçici sözleşmeli çalışanlar için oluşturulan kadrolardır.Başka bir anlatımla özelleştirme sonucu işten çıkarılan  işçilerin, başka kamu kurum ve kuruluşlarına yerleştirilmesini öngören geçici personel statüsünü kapsamaktadır.Yasa’daki tanıma bakıldığında 4/C statüsünde olabilmek için ilk koşul, işin 1 yıldan az süreli veya mevsimlik hizmet olması gerekmektedir.Başlangıçta bu madde hükmüne göre, istihdam edilen bir kişi en çok 10 ay çalışabiliyor.Bu süre 4 aya kadar da inebiliyordu.Geçici personele öğrenim durumlarına göre brüt aylık ücret ödeniyor.Görevden ayrılanlara herhangi bir tazminat ödenmiyordu.İşte bu hüküm, ücretli çalışan öğretmenlerle Tekel işçileri için getirilmiş ,yasalara rağmen  bulunan çarpık bir formüldü.

 

Taraf Sendika TEKGIDA İŞ Sendikası, haklı olarak işçilerinin İş Yasası ve Toplu iş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Yasasının ilkeleri ışığında hak ettiği ve müktesep hakkı olan demokratik haklarının alınabilmesi  için Yetkililerle bir çok görüşmeler yaptı ve  bir dizi davayı Yargı Organlarına taşıdı..Çünkü Tekel İşçileri 4/Cli olduklarında brüt aylık ücretleri iyileştirmelerle İlköğretim mezunu olanlara 772.-TL,Lise mezunlarına 856.-TL,Yüksek Okul mezunlarına 938.-TL olacak,ihbar-kıdem tazminatları ve ikramiye gibi birçok haklarını alamayacaklardı.İşsizlik ödeneğinden de yararlanamayacaklardı.EN ÖNEMLİSİ DE SENDİKALI OLAMAYACAKLARDI.

 

Tekel İşçilerinin belki de tüm 4/C’li olmalarına karar verilen diğer işçilerin haklarına da esas olacak sürdürdükleri eylem sürecinde, Yetkililer ile TÜRK-İŞ Konfederasyonu arasında uzlaşma görüşmeleri sonuç vermedi.İşçilerin hak ettikleri İhbar , Kıdem tazminatları ve diğer hakları banka hesaplarına yatırıldı.

 

 

4/C’li olmayı kabul ettikleri yolunda  imzalı dilekçe vermemeleri sonucu 10 binlerle ifade edilen TEKEL İşçileri de işsiz kaldı.Ancak Tekel İşçileri orantısız güç kullanımına karşın eylemlerini sürdürdü.Ülkemizde son yılların kamu alanında yoğun biçimde uygulanan sendikal haklardan yoksun, düşük ücretli işçi çalıştırma ve taşeron işçilik kullanma yollarının bir örneği yaşanıyordu.İşçiler zaman zaman sendikalarının bağlı olduğu Konfederasyonun dahi desteklemediği günler yaşadı.     

 

Sonuçta istenilen  düzeyde olmasa da, 04.02. 2010 tarih ve 27483 Sayılı Resmi Gazetede tüm eski ve yeni 4/C lilere uygulanacak çalışma usul ve esasları ile ücretlerinde değişiklik  getiren Bakanlar Kurulu Kararı yayınlandı.

 

Özelleştirme Uygulamaları Sonucunda  işsiz kalan ve bilahare işsiz kalacak olan işçilerin diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Geçici Personel Statüsünde istihdam edilmelerine ilişkin yeni Bakanlar Kurulu Kararına  göre;

 

*Çalışma üreleri 10 aydan 11 aya yükseltileceği,

 

* Ücretler Asgari Ücretin dışında;

  a-Yüksek öğrenim mezunları için 21.250 gösterge rakamının memur maaş katsayısı ile çarpımından elde edilecek  tutar olan 1 219 TL Brüt 875 –TL Net,

  b-Lise ve dengi okul mezunlarına  19.275 gösterge rakamının memur maaş katsaysı ile çarpımından elde edilecek tutar olan 1 106 TL Brüt.793 TL Net,

 c-ilk öğretim mezunları için 17.275 gösterge rakamının memur maaş katsayısı ile çarpımından elde edilecek tutar olan 991.-TL Brüt,711 TL Net,aylık ücret ödeneceği ,

 

*Kararnamenin 7.maddesine göre ;

 Ücretli İzin süreleri dahil olmak üzere en az  12 ay fiilen çalışmış olmak,

a-SGK’ ca kendilerine yaşlılık veya malullük aylığı bağlanması veya toptan ödeme yapılması,

b-İlgilinin ölmesi,

c-İlgilinin kendi isteği ile sözleşmeyi feshetmesi veya yenilememesi,

durumlarında çalışılan her bir yıl için ayrılış tarihindeki hizmet sözleşmesindeki yazılı brüt aylık ücret üzerinden İş Sonu Tazminatı ödeneceği ,

 

*Her çalışma ayı için 2 günlük Yıllık Ücretli İzin ,11 ay çalışan personele 22 gün izin kullandırılacağı,

 

*Yılda 30 günü geçmemek üzere Ücretli Hastalık İzni verileceği,

 

*Kadın işçilere doğum öncesi 8 hafta,doğum sonrası 8 hafta toplam 16 hafta aylıklı izin,çoğul bebekte 2 hafta ekleneceği,1 yaşına kadar günde 1.5 saat süt izni annenin istediği saatler arasında kullanabileceği,

 

*Eşinin Doğum Yapması,kendisinin veya çocuğunun evlenmesi,annesi-babasının-eşinin-çocuğunun veya kardeşinin ölümü hallerinde her olay için 3 günlük mazeret izni verileceği,vb .hükümler getirilmiştir

 

.Bu düzenleme TEKEL işçilerinin  özverili  ,inançlı, zor koşullarda gerçekleştirdikleri hak mücadelesi ile ilgili eylemleri sonucu  gerçekleştiğini söylemek gerekir.Ancak tüm uğraşılara rağmen 4/C  lilerle ilgili yasal düzenlemeler tam olarak yapılamamıştır.

 

Ayrıca  değişik konularda davalar  açıldı,demiştik.Bunlardan bir tanesi, Danıştay’ın Anayasa Mahkemesi nezdinde açtığı, İptal Davası en önemlisi idi. Danıştay Dava Daireler Kurulu 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun Geçici Personel Çalıştırılmasına ilişkin 4/C maddesini, Anayasa  hükümlerine aykırı olduğuna hükmederek iptali için, Anayasa Mahkemesine başvurmuştu.Anayasa Mahkemesi oy çokluğu ile istemi REDDETTİ.Başka Karar da beklenmezdi.

 

Öte yandan 2012 yılı için  Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonunun uğraşılarına karşın “Aile Yardımı Ödeneği” verilmesi için Bakanlar Kuruluna taslağın sevk edildiği,ancak bu çalışanların kadroya geçirilmesi konusunda bir çalışmanın olmadığını öğreniyoruz.

 

Yine 4/C lilerle ilgili Ülkemizde Bağımsız Yargı Organları da varmış dedirttiren  Ankara 6.İdare Mahkemesinin 02.12.2011 tarihli Kararı oldu.Yargı Organı  2010/2042 Esas,2011/ 1725 Sayılı Kararı ile Bakanlar Kurulunun 04.11.2010 tarih ve 274483 sayılı kararının 5.maddesinin 3.fıkrası gereği 4/C liler “Herhangi bir ek ödeme alamaz.”ibaresini yasaya aykırı bularak, Bakanlık uygulamasını iptal etti.

Böylece Adalet Bakanlığı Personeline ödenen fazla çalışma ücretinin 4/C kapsamında çalışanlara da ödenmesi yolundaki Karar, tüm 4/C lilere emsal teşkil edecek.

 

İki yıldır devam eden süreçte 4/Clilerle ilgili “memur mu? İşçi mi?”sorusunu cevaplandıracak Yasal düzenleme yapılamamıştır.Bu çalışanlara Bakanlar Kurulu Kararları veya Yargı Kararları ile sağlanan  haklar bir güvence getirmemektedir..Getiremez de ..Statüleri,hak ve yetkileri mutlaka bir Yasa’da belirlenmelidir.

 

Bu yıl Aralık ayı Dünya AIDS Günü,Köleliğin Yasaklanması Günü,Dünya Özürlüler Günü, Dünya Madenciler Günü,  Türk Kadının Seçme ve Seçilme Hakkının verildiği ve Dünya İNSAN Hakları Gününün buruk ya da hüzünlü bir çok etkinlikle gerçekleştirildiği Haklar Ayı’dır.Bir de  İŞSİZ KALAN VE KALACAK OLANLARA Yasa Tasarısı veya Yasa Teklifinin TBMM ‘ne sunulduğu  AY olsun diyoruz.

 

Aksi takdirde  işsiz kalan veya işsiz kalacak işçilerin hak arayışları devam edecektir.Bu haklı mücadelelerde katkı sağlayanlar, Türk İş Hukuku Tarihinde yerlerini alacaklardır..

 

Sevgiyle,Sağlıkta Kalınız.

 

 

fozturk.01@ hotmail.com