Yaşamımızı sürdürdüğümüz konutlar, zaman zaman yasal sorunları da beraberinde getirir.Apartmanlar,Gökdelenler, Uydu Kentler ve şimdinin modası Rezidanslar.. Şayet bunlardan birinde yaşıyorsanız günün ilk saatlerinde karşılaştığınız kişi onlardır.Kapınızın zilini ilk onlar çalar.Yani Kapıcılar..
Yazımızın konusu kapıcılar ve onların yasal durumları ile ilgili olacaktır. Sözleşmeye göre kapıcılık hizmetleri bir kişi ile yapılmaktadır. Ancak konutlarda hizmet, ailece yürütülür... Kapıcının eşi ve çocukları da bu hizmetin birer bireyleridir.Uydu kentler ve Rezidanslar bunun dışında kalır.Oralarda hizmetler yeni oluşan sektörlerce yapılır.Evinizin temizliğinden, küçük onarımlar, ütü ve alış verişlere kadar tüm hizmetler sizin dışınızda sunulur. Rahatlık ve güvenilirlik..
İş Hukukumuzda Kapıcılarla ilgili Yasal düzenlemeler ne idi ve nasıl gelişti Köyden kente göçün artışı yeni mekanların oluşumuna, gökdelenlerin yükselmesine neden oldu. Bu yerlerde bir hizmet gerekiyordu. İşte önce yasal güvencesiz işe başlatılan Konut Kapıcılarının hakları Toplu İş Sözleşmelerle alınmak istenildi. Ankara, İstanbul, İzmir ve Adana gibi büyük şehirlerde Kapıcılarla yaşanan uyuşmazlıklar yasal düzenlemenin yapılmasına neden olmuştur.
Konut Kapıcıları, İş Yasası kapsamı dışındadır. Bu hüküm kapıcılarla ilgili hak ve yükümlülükler mücadelesini getirmiştir. Önce Sendikalar önemli bir olayın çözümüne imza atmışlardır diyebiliriz. Çalışma Hayatında uzun süre yasaların unuttuğu hizmet sektörü, konut kapıcıları ile ilgili yasal hak ve yükümlülükler İstisna hükmünün istisnası olarak 1475 Sayılı İş Yasasında yer almıştır. Kaloriferli Konutlarda çalışıyorsanız, İş Yasası kapsamında görülürsünüz.Yoksa haklarınız İş Yasasının hükümleri dışında tartışılır. Oysa 1475 Sayılı İş Yasası'nın İstisnalar başlıklı işyerleri ile ilgili 5.maddesinin e fıkrasında ..çalışmasını aynı işverene veya aynı konuta hasreden konut kapıcılarının ..da İş Yasasından yararlanacakları hükme bağlanmıştır. Bu hükme karşın işveren durumundaki konut malikleri, kapıcıların yasal hakları konusunda yasadaki bu tanıma her zaman itiraz etmişler, hukuki sorunlar yaşanmıştır.Uygulama sürecinde Kapıcılarla ilgili sorunlar bir şekilde sona erdirilememiş, Yargı Organlarının konusu olmuştur. Uyuşmazlıklar Toplu İş Sözleşmesi hükümleri, Bilirkişi Raporları ve Yargıtay kararları ile çözümlenmeye çalışılmıştır.
Daha sonra Kaloriferli konut kapıcıları ile çalışmasını aynı işverene veya aynı konuta hasreden konut kapıcılarının çalışma düzenleri, hizmetin kapsam ve niteliği ile diğer hak ve sorumlulukları,22.02.1979 tarih ve 3184 Sayılı Yasa ile 1475 Sayılı İş Yasası'nın 1.Ek Madde hükmü ve buna ilişkin Tüzük hükümlerine göre düzenlense de uyuşmazlıklar hiç bir dönem sonlanmamıştır.
4857 Sayılı İş Yasası'nda ise Konut Kapıcıları ile ilgili hak ve sorumluluklar, İstisnalar hükmünün dışında tutulmuş ve tüm Konut kapıcıları yasa kapsamına alınarak Konut Kapıcılarının Özel Çalışma Koşulları başlıklı 110.maddesi uyarınca düzenlenen 03.03.2004 tarih, 25391 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik hükümlerinde öngörülmüştür. Yasa koyucuya sormak gerek diye düşünüyorum. Acaba 110. maddede Konut Kapıcılarının İş Yasasının hükümlerinden yararlanacağı yolunda hüküm getirilemez miydi? Niçin kapıcıların hak ve sorumlulukları Yönetmelik hükümlerinde düzenlenmiştir. Anlaşılır gibi değil.. Yorum Sizin..
Yasa koyucu Kapıcıların hukuki durumlarını Yönetmelik hükümlerine yollamada bulunarak Konut kapıcılarının hizmetlerinin kapsam ve niteliği ile çalışma süreleri hafta tatili ulusal bayram ve genel tatil günleri yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutları ile ilgili hususların düzenlenmesinde uygulanacak değişik şekil ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir Yönetmelikle düzenlenir. tek fıkrada düzenlemiştir.
Buna göre;
Konut Kapıcısı, ana taşınmazın bakımı, korunması, küçük çaptaki onarımı, ortak yerlerin ve döşemelerin bakımı, temizliği, bağımsız bölümlerde oturanların çarşı işlerinin görülmesi, güvenliklerinin sağlanması, kaloriferin yakılması, bahçenin düzenlenmesi ve bakımı ve benzeri hizmetleri gören kişi,
İşveren Konutun maliki veya ortakları,
Yönetici İşveren Vekili,
İşyeri ise Kapıcının çalıştığı konut ile bağımsız bölüm, ortak yerler, eklenti ve tesislerin tümü, olarak tanımlamıştır.
Yöneticinin Yetki, Görev ve Sorumlulukları;
+İşverence yazılı yetki verilmesi durumunda iş ve toplu iş sözleşmesi yapmak,
+Merkezi Isıtmalı kaloriferli konutlarda ateşçi belgesi olanı işe almak,
+İşe girişte kapıcının sağlık raporunu istemek.yılda bir kez sağlık kontrolünü yaptırmak,
+Yasaya göre ücret ve tazminat haklarını ve sigorta primlerini zamanında ödemek,
+Konut tesisatlarının kullanmasıyla ilgili teknik bilgileri kapıcıya yazılı olarak bildirmek,bakımın yapılmasını sağlamak,Yangın söndürme cihazlarının periyodik kontrollerini yaptırmak,
+Kapıcı için ayrılan konutun sağlık ve yaşam koşullarını sağlamak,
+Kapıcının çalışma koşulları ile görevlerini, yazılı olarak konut sakinlerinin bilgisine sunmak ve ilgililerin görebileceği konut girişinde bir yere asmak,
+Kapıcı konutunun tahliyesi gerektiğinde 634 Sayılı Kat Mülkiyeti Yasası hükümlerine göre İdari Makamlara başvurmak'tır.
Kapıcıların Görev ve Sorumlulukları;
+Yöneticilerin talimatı gereği kaloriferi yakmak, ısıyı ayarlamak ve söndürmek,
+Hidrofor ve benzeri araçları çalıştırmak,
+Ana taşınmazın ortak yerlerini ve tesislerini temiz bulundurmak ,demirbaşlarını araç ve gereçlerini düzenli, bakımlı ve işler şekilde tutmak,
+Kendisine ayrılan konutu başka amaçlarla kullanmamak,konutu korumak, kendisi veya ailesinden birisinin konuta vereceği zararı karşılamak,
+Konutun güvenliğini sağlayıcı önlemleri almak,
+Belirlenen saatlerde servis hizmetlerini görmek,çöpleri toplamak,bahçe düzenlemesi yapmak,
+Kişisel koruyucu malzemeleri kullanmak,
+İş veya var ise Toplu İş Sözleşmesi hükümlerinde belirtilen diğer görevleri yapmaktır.
Ayrıca Yönetmelik, kapıcı ile yapılacak iş sözleşmesinde şekil ve kapsamı yönünden yapılması gerekli hükümler getirmiştir. Sözleşmede çalışma biçimi, işveren, işyeri adresi,kapıcının kimliği, işe başlama tarihi, temel ücreti ve var ise ücret ekleri, ödeme şekli ve zamanı, çalışma süresi, ara dinlenmesi, var ise özel hükümler ve tarafların imzalarını taşıması gerekmektedir.
Kapıcıların da çalışma süresi haftalık iş süresi 45 saattir.Günlük çalışma süresi en çok dörde bölünebilir. Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmaz. Çalışma saatleri mevsim ve iklim şartlarına göre düzenlenebilir.
Ücret konusunda da kapıcılara İş Yasasında öngörüldüğü üzere Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. En geç ayda bir ödenir.
Hafta tatili verilir. Kapıcıların,Ulusal Bayram ve Genel Tatil günlerinde çalıştırılıp çalıştırılmayacağı İş Sözleşmelerinde var ise Toplu İş Sözleşmelerinde belirlenir. Bu günlerde çalıştırıldıklarında,ücretleri fazla çalışma ücreti olarak ödenir. Yıllık Ücretli izin hakları vardır. Bu sürede geçici kapıcı çalıştırılması mümkündür. Geçici kapıcıya da asgari ücret üzerinden ödeme yapılması gerekir.
Yönetmelik kapıcı konutlarının özellikleri ve tahliyesi konularına ilişkin hükümler de getirmiştir. Kapıcılara konut verileceğine ilişkin bağlayıcı bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak konut verilmiş ise İmar Yasasına göre öngörülen yaşam koşullarına uygun olması gerekir.
Konut verilmiş ise kapıcıdan kira istenmez. Kapıcı Konutunun su, elektrik, ısınma ve sıcak su giderlerine kısmen veya tamamen katılması konusunda iş sözleşmesine özel hüküm getirilebilinir.
Kapıcılarla ilgili İş Yasası ve buna ilişkin Yönetmelik hükümleri özetle yukarıda sunulmaya çalışılan hak ve sorumlulukları öngörmektedir. Diğer yönden 5711 Sayılı Yasa ile değiştirilen 634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu da 20 ve 34.madde hükümlerinde yeni değişikliklerle, konut kapıcılarıyla ilgili hükümler getirilmiştir.
Öte yandan Yasalara uygun olarak kısmen veya tamamen konut olarak kullanılan binaların kapıcılarına ödenen ücretler Gelir Vergisi Yasasının 23.maddesinin 6.fıkrası uyarınca istisna kapsamındadır. Madde hükmü Ücretlerde Müteferrik İstisnalar başlığı ile Hizmetçilerin Ücretleri(Hizmetçiler özel fertler tarafından evlerde, bahçelerde, apartmanlarda ve ticaret mahalli olmayan sair yerlerde, orta hizmetçiliği, süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılanlar) Gelir Vergisi ve Damga Vergisi dışında tutulmuştur.Ücretten indirim yapılamaz. Gelir Vergisi kesilmediğinden Apartman kapıcıları Asgari Geçim İndiriminden yararlanamaz.
Yasalar ve Yönetmelikler Kapıcıların hak ve sorumluluklarını öngörüyor. Ancak BİZİM KAPICInın hak ve sorumluluklarını bilmediğini düşünüyorum. Lütfen kapıcılarınızı ve yöneticilerinizi uyarınız.
Sevgiyle, Sağlıklı Kalınız.
