İşçi işveren arasındaki hak, yetki ve sorumlulukları öngören İş Yasalarındaki madde hükümlerinin çoklu ‘bent’ ve ‘fıkra’lardan oluşması, aynı konunun aynı başlıkta iki ya da üç defada incelenmesine neden olmaktadır. Ayrıca Gazetenizde bize ayrılan sütunların da sınırlı olması nedeniyle konular, birden çok tarihte sunulabilmektedir.

 

Bu bakımdan  “İşçinin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı” başlıklı 4857 Sayılı Yasa’nın 24.maddesinin de, iki ayrı tarihte irdelenme zorunluluğu doğmuştur.

Madde hükmünün 1.Bendinde yer alan‘Sağlık Sebepleri’ 06.04.2012 tarihli yazımızda anlatılmaya çalışılmıştı. II.Bendinde yer alan “Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri” ile III.Bendeki “Zorlayıcı Sebepler” ise bugünkü yazımızın konusu olacaktır.

 

Yasa’nın 24.maddesinin II.Bendinin;

 

‘a’ fıkrasına göre İşverenin işçiyi yanıltması,İşverenin iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanıltıcı bilgi ve şartlar göstermesi,gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermesi durumunda işçi lehine derhal fesih hakkı doğacaktır.İşverenin kusurlu davranması iş sözleşmesinin feshi için yeterli olacaktır.

 

‘b’ fıkrasında öngörülen işverenin işçinin veya ailesinin birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler söylemesi,davranışlarda bulunması veya işçiye cinsel tacizde bulunması vb durumlar haklı nedenle fesih hakkının kullanılması nedenlerindendir.Yasa koyucu İşveren gibi işveren vekilinin de aynı davranışlardan dolayı sorumlu kılmış ve işçinin derhal fesih hakkını kullanmasını haklı görmüştür.Yasa’da açıkça hükme bağlanmayan psikolojik taciz  Mobbing son yıllarda Çalışma Hayatında üzerinde en çok durulan konular arasına girmiş bulunmaktadır.Konu ile ilgili,bundan sonraki yasa değişikliğinde hüküm kurulacağını umuyoruz.

 

‘c’ fıkrasına göre“İşveren işçiye veya aile üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse,yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır,sürükler,yahut işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa” işçi haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir.İşveren Vekilinin davranışları için de aynı hüküm  söz konusudur.

İşçinin veya aile bireylerinden birine karşı hapisle cezalandırılacak suç işlenmesi madde hükmünün uygulanması için yeterli sayılacaktır.İşveren tarafından işçi üstünde yalancı tanıklık yapmak,sahte işlemler ve vergi kaçırmak gibi işlemlerle baskı kurmak derhal fesih hakkının doğumunun nedenleri arasındadır.

 

‘d’ fıkrası İşçinin diğer işçinin cinsel tacizine uğraması durumunda da işçiye haklı nedenle derhal fesih hakkını doğurmaktadır.İşçinin durumu işverene bildirdiği halde gerekli önlemlerin alınmaması ve olayın işyerinde meydana gelmesi derhal fesih hakkının kullanılmasını gerektirir.Aksi halde işçinin iddiaları yeterli ve yerinde olmayacaktır.

 

‘e’ fıkrasında da İşçinin ücretinin tam ve zamanında ödenmesi konusu öngörülmektedir.İşverenin işçi ücretini yasa‘da ,sözleşmede veya toplu iş sözleşmesinde öngörülen ücretini hesap etmez ve ödemez ise işçi için haklı nedenle fesih hakkı doğacaktır.

İşçinin rızası alınmaksızın ücretinde tek taraflı indirim yapılamaz.Ancak son yıllarda işverenlerin ekonomik krizler gerekçe gösterilerek işçilerin belirli oranlarda ücretlerinden indirim yapıldığı bilinmektedir.Hatta bu karalara sendikaların da katıldıkları ve onayladıkları bir başka gerçektir. Bize göre iş sözleşmesinin sona erdirilmemesi için işverenin bu yoldaki kararlarına işçinin uymak zorunda oldukları bilinmesi gerekir.  Ülkemiz çalışma yaşamında işsizliğin olumsuz verileri karşısında,bu durumun işçinin  haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanamaması gerçeğini ortaya çıkarmaktadır.

 

‘f ‘ fıkrasında da  “Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde,aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa ,yahut çalışma şartları uygulanmazsa” hükmü çalışma şartlarının yerine getirilmemesi durumunda işçinin iş sözleşmesini fesih edebilme koşulları  açık ve ayrıntılı biçimde öngörmektedir.Yasa veya sözleşme ile getirilen kuralların işveren tarafından tek taraflı değiştirilmesi veya çalışma şartlarının uygulanmaması derhal fesih hakkını verir.

 

Zorlayıcı Sebepler

 

Maddenin III.Bendi,ortaya çıkacak Zorlayıcı Sebeplerle İş sözleşmesinin işçi tarafından Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkını öngörmektedir.

Zorlayıcı Sebepler işçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek bir olayın olması ile ilgilidir.İşçinin çevresi ile ilgili olmayan, olayın işyerinde ortaya çıkması gerekir.

 

Örneğin yangın,sel,deprem,toprak kayması heyelan vb doğal afetler ile ithalat yasakları,hammadde yokluğu,enerji sıkıntısı,ulaşım kaynaklarının bozulması, değişik hukuki nedenler sayılabilinir.

 

İşçi ve işverenin karşılıklı anlaşması ile iş sözleşmesinin askıya alınması da söz konusu olabilir.Ücretsiz izin uygulaması gibi..

Yargıtay kararlarına göre işyerinde stok fazlalığı,işyeri makinelerinde ortaya çıkan arızalar,işyerindeki onarımlar,mevsime göre satışların durması gibi durumlar zorlayıcı sebep sayılmamaktadır.

 

Diğer Bireysel İş Yasaları

 

5953 Sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkındaki Yasa’nın 11.maddesi fikir işçisine  haklı nedenle fesih hakkını tanımaktadır.

Madde hükmünde“Bir mevkutenin veçhe ve karakterinde gazeteci için şeref veya umumiyetle manevi menfaatlerini ihlal edici bir vaziyet ihdas edecek şekilde bariz bir değişiklik vukuu halinde,gazeteci ihbar mühletini beklemeden akdi feshedebilir.” denilmektedir.

 

854 Sayılı Deniz İş Yasasında da 14.maddesinin II.bendinde Ücretin ödenmemesi,gemi adamına yasa,iş sözleşmesi ile getirilen hakların yerine getirilmemesi,denizcilik kural ve geleneklerine veya ahlaka aykırı hareket edilmesi ve geminin seferden 30 günden fazla süreyle alıkonulması  durumlarında derhal fesih hakkı tanınmıştır.

 

Yasalarda değişiklik yapılması düşünüldüğünde üç İş Yasasının da dikkate alınması,özellikle dil üzerinde yenileştirme yapılması ve anlaşılır hükümlerin getirilmesi ile çalışma düzeninin sağlanmasında  önemli olacaktır.

 

 Sevgiyle, Sağlıklı Kalınız.   

 

 

[email protected]