Büyüme ve gelişme süreci bebeğin anne karnına düşmesi ile başlar ve ergenliğin sonuna kadar devam eder. Büyüme terimi boy uzaması ve ağırlık artışı gibi vücudun boyutlarındaki, gelişme terimi ise yürüme ve konuşmaya başlamak gibi fonksiyonlarındaki ilerlemeyi anlatır. Kısaca, çocuğun vücudu büyür, zihni gelişir.
Normal büyüme genel sağlık göstergesidir, büyüme normal değilse bir sağlık sorunu var demektir. Bu nedenle çocuklarda büyüme takibi çok önemlidir. Ülkemizde sağlıklı çocuk izlemi doğumdan sonra birinci ve ikinci haftalardaki ilk kontrollerle başlar. Sonrasında 6. aya kadar her ay, 6. ay ila 18. ay arasında üç ayda bir ve 3 yaşa kadar altı ayda bir büyüme takibi yapılır. Okul öncesi ve okul çağı boyunca yıllık kontrollerle büyüme izlemi sürdürülür. Her muayenede çocuğun vücut ağırlığı ve boy uzunluğu ölçülür, büyüme eğrilerine kaydedilir. Her çocuğun kendi anne baba boyları ile belirlenen bir genetik boy potansiyeli vardır ve çocuk büyüme çizelgelerinde o potansiyele uygun bir ilerleme gösterir. Büyüme takibinde, özellikle 2 yaş sonrası dönemde, çocuğun büyüme çizgisinde aşağı ya da yukarı yönlü herhangi bir sapma olması büyümede sorun olduğu anlamına gelir.
Boy kısalığının tanımı gereği, herhangi bir toplum boy kısalığı açısından tarandığında yaklaşık yüzde 3 kadarında kısa boy veya bir diğer ifadeyle bodurluk saptanabilir. Esasen boy-kilo taramaları toplumun beslenme durumunu değerlendirmek için yapılır. Toplum taramaları açısından kısa boy kronik beslenme yetersizliğinin göstergesidir. Bir toplumda kısa (bodur) çocuk oranı ne kadar yüksekse beslenme yetersizliği o kadar yaygın bir sorun demektir.
Ergenliğe kadar kız ve erkekler erişkin boylarının yüzde 80'ine ulaşır diyen Prof. Dr. Cengiz Kara şunları söyledi:
“Ergenlikte büyüme yeniden hızlanır. Kızlarda ergenliğin başlamasıyla, erkeklerde ise ergenliğin orta döneminde yani başlangıçtan 1,5-2 yıl sonra boy atağı gözlenir. Ergenlikte erkekler toplam 25-28 cm uzarken, kızlar 20-25 cm boy atarlar. Kızlar 16, erkekler 18 yaşa geldiğinde büyüme tamamlanır. Ancak ergenlik erken başlamışsa büyüme daha erken sonlanır. Ergenlik geç başlarsa büyüme 20-21 yaşa kadar sürebilir.”
Bir çocuk akranlarından daha yavaş büyüyorsa büyüme geriliği vardır
Büyüme geriliği bir zaman dilimindeki büyüme hızının yetersizliğini ifade eder. Yıllık büyüme hızları dikkate alındığında bir çocuk akranlarından daha yavaş büyüyorsa büyüme geriliği vardır vurgusu yapan Prof. Dr. Cengiz Kara sözlerine şunları ekledi: “Düzenli büyüme takibi yapılan bir çocukta büyüme eğrisinin aşağı sapması büyüme geriliğini gösterir. Dolayısıyla büyüme geriliği tanısı için iki farklı zamanda, örneğin 6 ay veya 1 yıl arayla yapılan boy ölçümlerinin bilinmesi gerekir.
Boy kısalığı ise tek ölçümle elde edilen bir veridir. Bir çocuğun boyu içinde yaşadığı toplumun standartlarına göre en alttaki yüzde üçlük dilimde yer alıyorsa, o çocuk kısa boylu olarak tanımlanır. Büyüme geriliği erken saptanmaz ve uzun süre devam ederse boy kısalığı ile sonuçlanır.”
